Önceki yazımızda, Atatürk'ten Süleyman Demirel'e kadar cumhurbaşkanlığı seçimleri sürecini kaleme aldık. Bu yazımızda, Başkanlık Sistemi'ne giden yolu ve 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimini inceleyeceğiz.
2000'de Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer'in cumhurbaşkanı seçilişi, iktidar ve muhalefetteki partileri kapsayan örnek bir uzlaşma sonucu oldu. Başbakan Bülent Ecevit (Demokratik Sol Parti), Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli (Milliyetçi Hareket Partisi), Mesut Yılmaz (Anavatan Partisi) ile muhalefetteki Tansu Çiller (Doğru Yol Partisi) ve Recai Kutan (Fazilet Partisi) destek verdiler. Cumhuriyet'in uzlaşma refleksi, Başbakan Ecevit'in uyumlu tutumu ve diğer liderlerin desteğiyle bir kez daha devreye girmiş oldu.
***
Türkiye'nin on birinci Cumhurbaşkanı için, 27 Nisan 2007'de ilk tur seçimi yapıldı. Toplantı yeter sayısı olan 367 bulunmadığı gerekçesiyle, Anayasa Mahkemesi birinci tur oylamayı iptal etti. Daha sonra seçim kanununda yapılan değişiklikle, 28 Ağustos 2007'de Abdullah Gül üçüncü turda Cumhurbaşkanı seçildi. Bu dönemde, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt'ın, 2007'de yayımladığı "27 Nisan Muhtırası" ya da "Bildirisi" bir müdahale olarak kayıtlarda yer aldı.
1966'da Cevdet Sunay, 1973'te Fahri Korutürk ve 2000'de Ahmet Necdet Sezer'in cumhurbaşkanı seçimindeki "uzlaşı" ve "sıkıntısız meclis oylaması"; 1989'da Demirel'in, 1993'te Özal'ın cumhurbaşkanı seçimlerinde gerçekleşmedi. 1989 ve 1993 seçimlerinde iktidar veya koalisyon hükümeti, parlamentodaki muhalefeti dışlamayı tercih etti.
1989, 1993 ve 2000 seçimlerinde askerler, doğrudan veya dolaylı bir müdahalede bulunmamış, seçim konusunda tartışmanın dışında kalmışlardır. 2007 seçimlerinde ise, muhalefet tümüyle dışlanarak sürecin dışında tutulmuş ve iktidarla muhalefet cepheleri arasında derin bir uçurum oluşmuştur.
***
2007 Cumhurbaşkanı seçiminde açılan fay hattı, 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimine kadar geçen sürede daha da derinleşmiş ve Cumhuriyet Tarihi'nde ilk kez, toplumda bu denli derin bir ayrışma ortaya çıkmıştır. 2014'te, Adalet ve Kalkınma Partisi lideri Recep Tayyip Erdoğan ilk kez halkın oyu ile seçildi. Geçmişteki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde siyasi partiler arasındaki uzlaşma kültürü, bu dönemde çatışmaya dönüşmüş ve topluma yansımıştır.
2014'te ilk kez halkın oyu ile seçilen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın tarafsızlığı sürekli tartışma konusu olmuş, partili cumhurbaşkanı ve Türkiye'de Başkanlık Sistemi gündeme oturmuştur. Milliyetçi Hareket Partisi (MHP)'nin desteğiyle Recep Tayyip Erdoğan, Başkanlık Sistemi için 16 Nisan 2017'de Türkiye'yi referandumuna götürmüştür. Referandumda az bir farkla (yüzde 51.41), dünyada örneği olmayan Türkiye'ye özgü Başkanlık Sistemi'ne evet denmiştir. Yapılan düzenlemeyle, Recep Tayyip Erdoğan Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı olmuş, hem parti başkanlığı hem de cumhurbaşkanlığı makamını birlikte yürütmeye başlamıştır. Toplumda, gerginlik ve kutuplaşma daha da artmış, ayrışma keskinleşmiştir.
***
Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli, 3 Kasım 2019'da yapılması gereken milletvekilliği ve cumhurbaşkanlığı seçiminin erkene alınmasını önermiştir. Bunun üzerine, seçimler 3 Kasım 2019 yerine 24 Haziran 2018'e alınmıştır. 24 Haziran 2018'de yapılan cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde, Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52,6'yla Cumhurbaşkanı seçilmiş, Adalet ve Kalkınma Partisi'yle Milliyetçi Hareket Partisi'nin kurduğu Cumhur İttifakı oyların yüzde 53,65'ini almıştır.
24 Haziran 2018 seçimleri, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. 29 Ekim 1923'te kurulan Cumhuriyet, yerini Başkanlık Yönetimi tanımının dışında Türkiye'ye özgü Başkanlık Sistemi'ne bırakmış oldu.
***
2023'e gelindiğinde, 24 Haziran 2023 Cumhurbaşkanlığı seçiminin erkene, 14 Mayıs 2023'e alındığı açıklamaları yapıldı. 14 Mayıs bir semboldür ve Demokrat Parti'nin 1950'de seçimleri kazandığı gündür. 2007'deki seçimde başlayan toplumdaki ayrışma ve kutuplaşma, 2023 seçimine doğru giden süreçte zirveye çıkmıştır. Toplumda, Cumhuriyet tarihinde olmadığı kadar derin bir kutuplaşma ve gerginlik yaşanmaktadır.
Anayasa'da, bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilir hükmüne rağmen, 2014 ve 2018'de Cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan'ın üçüncü kez adaylığını koyacağı açıklandı. Geçmiş seçimlerde, görünen "uzlaşma kültürü" yerini, "kutuplaşma ve gerginlik" aldı.
Atatürk'e göre; "Türk Milleti'nin tabiat ve adetlerine en uygun yönetim, cumhuriyet idaresidir."
Yine Atatürk'e göre; "Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir."
Başkanlık sistemi, Atatürk'ün Cumhuriyeti'yle bağdaşmaz.
***
1918-1945 yıllarında iki Dünya Savaşı sırasında Avrupa'da beş, Amerika'da beş olmak üzere toplam 10 ülkenin meclisi açıktı. Türkiye, bu 10 ülkeden biriydi. 1938'de dünyada 17 ülkenin seçilmiş hükümeti vardı ve bu ülkelerin içinde Türkiye de vardı. Atatürk'ün, Cumhuriyet'in mucizesiydi bu…
Cumhuriyet, doğudaki yoksul bir köyden bilim ve devlet insanı yetiştiren; Anadolu'nun fakir bir köyünden kimsesizleri Cumhurbaşkanlığı makamına çıkaran rejimin adıdır. Atatürk'ün mucizesidir Cumhuriyet… Liyakattir Cumhuriyet, fırsat eşitliğidir Cumhuriyet…
Tarih ulusların tarlasıdır. Ne ekerseniz, gelecekte onu biçersiniz…
Özet Kaynakça:
1. Mustafa Kemal Atatürk, NUTUK, Yayına Hazırlayan: Taha Mazman, 2009, s. 422.
2. İbrahim Artuç, Kurtuluş Savaşı'nın Zorlu Yılları, 1988, s.35.
3. İsmet İnönü, Hatıralar, Yayına hazırlayan: Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2009.
4. Özer Ozankaya, Cumhuriyet Çınarı, Ankara, 1994.
5. Hasan Rıza Soyak, Atatürk'ten Hatıralar, Yapı ve Kredi Bankası Yayını, İstanbul, 1973.
6. Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), 2. Kitap, Bilgi Üniversitesi Yayını, 2. Baskı, İstanbul, 2003.
7. Hikmet Özdemir, Atatürk'ten Günümüze Cumhurbaşkanı Seçimleri, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2007.
Dr.Naim BABÜROĞLU(Yeniçağ)
| Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Galatasaray | 20 | 15 | 2 | 3 | 42 | 14 | 48 | +28 |
| 2 | Fenerbahçe | 20 | 14 | 4 | 2 | 51 | 23 | 44 | +28 |
| 3 | Başakşehir FK | 20 | 12 | 4 | 4 | 32 | 20 | 40 | +12 |
| 4 | Beşiktaş | 19 | 11 | 3 | 5 | 37 | 21 | 38 | +16 |
| 5 | Adana Demirspor | 20 | 10 | 3 | 7 | 39 | 21 | 37 | +18 |
| 6 | Trabzonspor | 20 | 10 | 5 | 5 | 31 | 27 | 35 | +4 |
| 7 | Kayserispor | 20 | 9 | 9 | 2 | 32 | 29 | 29 | +3 |
| 8 | Konyaspor | 20 | 6 | 5 | 9 | 24 | 21 | 27 | +3 |
| 9 | Alanyaspor | 20 | 6 | 7 | 7 | 32 | 36 | 25 | -4 |
| 10 | Fatih Karagümrük | 19 | 5 | 7 | 7 | 40 | 39 | 22 | +1 |
| 11 | Gaziantep FK | 20 | 5 | 8 | 7 | 27 | 28 | 22 | -1 |
| 12 | MKE Ankaragücü | 20 | 6 | 10 | 4 | 24 | 31 | 22 | -7 |
| 13 | Antalyaspor | 19 | 6 | 10 | 3 | 26 | 33 | 21 | -7 |
| 14 | Giresunspor | 20 | 5 | 9 | 6 | 19 | 33 | 21 | -14 |
| 15 | Hatayspor | 19 | 5 | 9 | 5 | 17 | 34 | 20 | -17 |
| 16 | Kasımpaşa | 20 | 5 | 11 | 4 | 22 | 39 | 19 | -17 |
| 17 | Sivasspor | 20 | 4 | 10 | 6 | 22 | 31 | 18 | -9 |
| 18 | İstanbulspor | 20 | 4 | 13 | 3 | 20 | 44 | 15 | -24 |
| 19 | Ümraniyespor | 20 | 3 | 12 | 5 | 24 | 37 | 14 | -13 |
| Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Eyüpspor | 21 | 12 | 4 | 5 | 28 | 17 | 41 | +11 |
| 2 | Samsunspor | 20 | 10 | 2 | 8 | 34 | 17 | 38 | +17 |
| 3 | Bodrumspor | 21 | 11 | 5 | 5 | 34 | 21 | 38 | +13 |
| 4 | Keçiörengücü | 21 | 10 | 4 | 7 | 33 | 24 | 37 | +9 |
| 5 | Pendikspor | 21 | 9 | 5 | 7 | 29 | 15 | 34 | +14 |
| 6 | Çaykur Rizespor | 20 | 8 | 2 | 10 | 27 | 15 | 34 | +12 |
| 7 | Bandırmaspor | 20 | 9 | 4 | 7 | 32 | 27 | 34 | +5 |
| 8 | Sakaryaspor | 21 | 11 | 9 | 1 | 34 | 32 | 34 | +2 |
| 9 | Boluspor | 21 | 9 | 5 | 7 | 25 | 23 | 34 | +2 |
| 10 | Göztepe | 21 | 9 | 8 | 3 | 21 | 17 | 30 | +4 |
| 11 | Manisa FK | 20 | 7 | 5 | 8 | 25 | 25 | 29 | 0 |
| 12 | Adanaspor | 21 | 5 | 9 | 7 | 31 | 34 | 22 | -3 |
| 13 | Altay | 21 | 5 | 8 | 8 | 23 | 27 | 20 | -4 |
| 14 | Tuzlaspor | 21 | 5 | 12 | 4 | 24 | 33 | 19 | -9 |
| 15 | Erzurumspor FK | 20 | 5 | 9 | 6 | 21 | 30 | 18 | -9 |
| 16 | Altınordu | 21 | 4 | 12 | 5 | 19 | 35 | 17 | -16 |
| 17 | Yeni Malatyaspor | 21 | 4 | 10 | 7 | 21 | 34 | 16 | -13 |
| 18 | Gençlerbirliği | 21 | 3 | 14 | 4 | 25 | 41 | 13 | -16 |
| 19 | Denizlispor | 21 | 4 | 13 | 4 | 20 | 39 | 13 | -19 |
| Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Kocaelispor | 22 | 14 | 2 | 6 | 43 | 21 | 48 | +22 |
| 2 | Bucaspor 1928 | 22 | 13 | 3 | 6 | 36 | 12 | 45 | +24 |
| 3 | 1461 Trabzon FK | 22 | 12 | 3 | 7 | 27 | 13 | 43 | +14 |
| 4 | İskenderunspor A.Ş. | 22 | 11 | 4 | 7 | 31 | 19 | 40 | +12 |
| 5 | Van Spor FK | 22 | 11 | 4 | 7 | 30 | 18 | 40 | +12 |
| 6 | Karacabey Belediye Spor | 22 | 10 | 3 | 9 | 28 | 17 | 39 | +11 |
| 7 | Ankara Demirspor | 22 | 10 | 5 | 7 | 33 | 16 | 37 | +17 |
| 8 | Zonguldak Kömürspor | 22 | 10 | 8 | 4 | 25 | 26 | 34 | -1 |
| 9 | Serik Belediyespor | 22 | 9 | 6 | 7 | 31 | 25 | 31 | +6 |
| 10 | Kırklarelispor | 22 | 7 | 6 | 9 | 22 | 19 | 30 | +3 |
| 11 | Etimesgut Belediyespor | 22 | 6 | 9 | 7 | 23 | 30 | 25 | -7 |
| 12 | Kırşehir FSK | 22 | 5 | 8 | 9 | 19 | 25 | 24 | -6 |
| 13 | Sarıyer | 22 | 5 | 8 | 9 | 24 | 32 | 24 | -8 |
| 14 | Adıyaman FK | 22 | 5 | 9 | 8 | 22 | 27 | 23 | -5 |
| 15 | Kastamonuspor | 22 | 6 | 11 | 5 | 20 | 29 | 23 | -9 |
| 16 | Fethiyespor | 22 | 6 | 11 | 5 | 22 | 33 | 23 | -11 |
| 17 | Uşak Spor | 22 | 4 | 13 | 5 | 17 | 34 | 17 | -17 |
| 18 | Balıkesirspor | 22 | 4 | 13 | 5 | 15 | 32 | 14 | -17 |
| 19 | Diyarbekir Spor | 22 | 2 | 12 | 8 | 18 | 37 | 14 | -19 |
| 20 | Pazarspor | 22 | 1 | 13 | 8 | 13 | 34 | 11 | -21 |
| Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Yeni Mersin İY | 20 | 13 | 3 | 4 | 26 | 11 | 43 | +15 |
| 2 | 52 Orduspor FK | 20 | 12 | 3 | 5 | 32 | 17 | 41 | +15 |
| 3 | Karaköprü Belediyespor | 20 | 11 | 4 | 5 | 26 | 14 | 38 | +12 |
| 4 | Karşıyaka | 20 | 10 | 4 | 6 | 25 | 12 | 36 | +13 |
| 5 | Belediye Derincespor | 20 | 9 | 4 | 7 | 25 | 21 | 34 | +4 |
| 6 | Belediye Kütahyaspor | 20 | 8 | 3 | 9 | 27 | 19 | 33 | +8 |
| 7 | Nevşehir Belediyespor | 20 | 9 | 5 | 6 | 28 | 23 | 33 | +5 |
| 8 | Hacettepe 1945 | 20 | 8 | 7 | 5 | 30 | 24 | 29 | +6 |
| 9 | Ağrı 1970 Spor | 20 | 7 | 5 | 8 | 19 | 15 | 29 | +4 |
| 10 | Çatalcaspor | 20 | 7 | 8 | 5 | 25 | 22 | 26 | +3 |
| 11 | Amasyaspor 1968 Futbol Kulübü | 20 | 5 | 9 | 6 | 19 | 26 | 21 | -7 |
| 12 | 1922 Konyaspor | 20 | 6 | 11 | 3 | 22 | 31 | 21 | -9 |
| 13 | Elazığspor | 20 | 5 | 9 | 6 | 21 | 31 | 21 | -10 |
| 14 | 1954 Kelkit Bld.Spor | 20 | 3 | 6 | 11 | 14 | 18 | 20 | -4 |
| 15 | Şile Yıldızspor | 20 | 2 | 8 | 10 | 16 | 27 | 16 | -11 |
| 16 | Edirnespor | 20 | 5 | 14 | 1 | 15 | 31 | 16 | -16 |
| 17 | Yomraspor | 20 | 3 | 11 | 6 | 13 | 23 | 15 | -10 |
| 18 | Eskişehirspor | 20 | 3 | 12 | 5 | 22 | 40 | 14 | -18 |
| Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
|---|---|---|---|
| 31/01/2023 | Alanyaspor | vs | Sivasspor |
| 31/01/2023 | Fatih Karagümrük | vs | Beşiktaş |
| 01/02/2023 | Gaziantep FK | vs | Hatayspor |
| 01/02/2023 | Kasımpaşa | vs | Giresunspor |
| 01/02/2023 | Galatasaray | vs | Ümraniyespor |
| 01/02/2023 | Trabzonspor | vs | Antalyaspor |
| 02/02/2023 | Kayserispor | vs | Başakşehir FK |
| 02/02/2023 | Konyaspor | vs | İstanbulspor |
| 02/02/2023 | Adana Demirspor | vs | Fenerbahçe |
| 04/02/2023 | MKE Ankaragücü - Fatih Karagümrük | Fatih Karagümrük ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi | Fatih Karagümrük yenilmez |
| 04/02/2023 | Sivasspor - Beşiktaş | Beşiktaş ligdeki son 6 maçında hiç kaybetmedi | Beşiktaş yenilmez |
| 05/02/2023 | İstanbulspor - Alanyaspor | Alanyaspor ligde deplasmandaki son 9 maçında hiç kazanamadı | İstanbulspor yenilmez |
| 05/02/2023 | Hatayspor - Kasımpaşa | Hatayspor ligde evindeki son 6 maçında hiç kaybetmedi | Hatayspor yenilmez |
| 05/02/2023 | Hatayspor - Kasımpaşa | Kasımpaşa ligde deplasmandaki son 5 maçında hiç kazanamadı | Hatayspor yenilmez |
| 05/02/2023 | Galatasaray - Trabzonspor | Galatasaray ligdeki son 11 maçında hiç kaybetmedi | Galatasaray yenilmez |
| 05/02/2023 | Galatasaray - Trabzonspor | Trabzonspor ligde deplasmandaki son 5 maçında hiç kazanamadı | Galatasaray yenilmez |
| Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
|---|---|---|---|
| 30/01/2023 | Samsunspor | vs | Erzurumspor FK |
| 03/02/2023 | Altay | vs | Adanaspor |
| 04/02/2023 | Bandırmaspor | vs | Denizlispor |
| 04/02/2023 | Erzurumspor FK | vs | Tuzlaspor |
| 04/02/2023 | Boluspor | vs | Pendikspor |
| 04/02/2023 | Çaykur Rizespor | vs | Yeni Malatyaspor |
| 05/02/2023 | Manisa FK | vs | Samsunspor |
| 05/02/2023 | Gençlerbirliği | vs | Göztepe |
| 05/02/2023 | Sakaryaspor | vs | Keçiörengücü |
| Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
|---|---|---|---|
| 04/02/2023 | Ankara Demirspor | vs | Bucaspor 1928 |
| 04/02/2023 | Diyarbekir Spor | vs | Fethiyespor |
| 04/02/2023 | Etimesgut Belediyespor | vs | Balıkesirspor |
| 04/02/2023 | İskenderunspor A.Ş. | vs | 1461 Trabzon FK |
| 04/02/2023 | Karacabey Belediye Spor | vs | Pazarspor |
| 04/02/2023 | Kastamonuspor | vs | Uşak Spor |
| 04/02/2023 | Kırşehir Futbol Spor Kulübü | vs | Serik Belediyespor |
| 04/02/2023 | Kocaelispor | vs | Sarıyer |
| 04/02/2023 | Van Spor FK | vs | Adıyaman FK |
| 04/02/2023 | Zonguldak Kömürspor | vs | Kırklarelispor |
| Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
|---|---|---|---|
| 04/02/2023 | Şile Yıldızspor | vs | Karşıyaka |
| 05/02/2023 | Belediye Derincespor | vs | Yomraspor |
| 05/02/2023 | Belediye Kütahyaspor | vs | Çatalcaspor |
| 05/02/2023 | Edirnespor | vs | Karaköprü Belediyespor |
| 05/02/2023 | Elazığspor | vs | Ağrı 1970 Spor |
| 05/02/2023 | Hacettepe 1945 | vs | Eskişehirspor |
| 05/02/2023 | Nevşehir Belediyespor | vs | Amasyaspor 1968 Futbol Kulübü |
| 05/02/2023 | Yeni Mersin İdman Yurdu | vs | 52 Orduspor FK |
| 05/02/2023 | 1922 Konyaspor | vs | 1954 Kelkit Bld.Spor |
| 05/02/2023 | Yeni Mersin İdman Yurdu - 52 Orduspor FK | 52 Orduspor FK ligdeki son 12 maçında hiç kaybetmedi | 52 Orduspor FK yenilmez |
| 05/02/2023 | Elazığspor - Ağrı 1970 Spor | Elazığspor ligdeki son 6 maçında hiç kazanamadı | Ağrı 1970 Spor yenilmez |
Yapı Kredi bomontiada, “HAPPENIN' with you” konser serisi, 21 Mart Salı akşamı s..
DEVA Partili Candan Karlıtekin, Cumhur İttifakı propagandalarına verdiği yanıtta..
Millet İttifakı’nın 13. Cumhurbaşkanı adayı, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğl..
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İzmir Milletvekili Atila Sertel, depremin vurduğu ..
44 yıllık fuarcılık deneyimine sahip Tüyap Fuarcılık Grubu, dünya genelindeki 6 ..
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve İstanbul Barosu Başkanı Filiz Saraç kadın hakları,..
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, 18’..
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, art arda yaşanan deprem felaketleri sonrasında aldığ..
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, ilk günden itibaren deprem bölgesinde görev alan ve ..
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) ekonomi uzmanları Çin ekonomisinin 2023 yılına ..
SAAT 13.00-17.30: İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’NİN ÜÇ YILDIR YÜRÜTTÜĞÜ DEPREME HA..
İBB, İstanbul’un depreme dirençli bir kent haline getirilmesi amacıyla ‘Deprem B..
