SICAK HAVA DALGASINDAN NASIL KORUNMALIYIZ?
Son günlerde, nefes alamayacağımız kadar sıcak hava dalgasına maruz kalmış durumdayız. Peki vücudumuz bu dalgaya nasıl cevap veriyor ve kimler aşırı sıcaklardan daha çok etkileniyor? Sıcak hava bitkinliği yaşıyorsanız ne yapmalısınız? Kalp hastalığınız varsa özellikle nelere dikkat etmelisiniz? Liv Hospital, Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Enis Oğuz yanıtladı.
Küresel ısınmanın etkisiyle giderek daha çok sıcak hava dalgasına maruz kalıyoruz. Aşırı sıcağa maruz kaldığımızda vücut ısımız artıyor. Sıcak bitkinliği veya daha kötüsü sıcak çarpması denen, yaşamı tehdit eden bir durum ile karşı karşıya kalabiliyoruz. Üstelik bazılarımız sıcağa daha hassas. Sıcaktan korunmanın yollarını ve sıcak çarpması durumunda ilk yardımın nasıl yapılacağını bilmemiz gerekiyor. Kısacası ilerleyen yıllarda daha etkili olması muhtemel sıcak hava dalgası ile baş etmeyi öğrenmeliyiz.
Sıcak havada vücudumuzda neler oluyor?
Vücudumuz artan vücut sıcaklığına tepki veriyor. Kan dolaşımı hızlanıyor ve vücudumuzun dış yüzeyindeki damarlar genişleyerek buralardan ısı kaybetmeye çalışıyor. Terleme meydana geliyor. Terin buharlaşması yoluyla vücuttan ısı kaybediliyor. Çok nemli havalarda ter buharlaşmıyor ve ısı kaybı azalıyor. Bu değişiklikler sonucunda kalbimiz hızlanıyor, kalp-damar sistemi aşırı yüklenebiliyor ve sıvı-elektrolit kaybı (kuruma) oluyor.
Kimler sıcak havadan daha çok etkileniyor?
• İleri yaştakiler, yeni doğanlar ve çocuklar
• Kronik fiziksel (özellikle kalp ve böbrek hastalığı) ve ruhsal hastalığı olanlar
• Dış ortamda çalışanlar
Nasıl korunmalı?
• Aşırı sıcak dalgası olan zamanlarda kapalı ve serin yerde kalmayı tercih edin. Eviniz sıcak ise aşırı sıcak saatleri serin yerlerde geçirmeye çalışın. (Sinema, alışveriş merkezi, kütüphane gibi.)
• Dışarı çıkmanız gerekiyorsa geniş kenarlı şapka takabilirsiniz. Açık renkli, bol ve hafif giysiler (pamuklu en iyisi, sentetik kumaş iyi değil) giyinin.
• Yanınıza su almayı ve 20 dakikada bir su içmeyi ihmal etmeyin. Susamayı beklemeyin.
• Güneş kremi kullanın.
• Kalp hastalığı gibi kronik hastalıkları olan arkadaşlarınızı ve komşularınızı da kontrol etmeyi unutmayın.
• Dışarda kaldığınız süreyi kısa tutun.
• Çocukları veya evcil hayvanınızı birkaç dakika dahi olsa asla arabada yalnız bırakmayın.
• Soda ve şekerli içeceklerden kaçının. (Suyun bağırsaktan kan dolaşımına geçişini yavaşlatabilir) Sıcak çarpmasını kolaylaştırabileceğinden alkolden de uzak durun.
Sıcak bitkinliği bulguları nelerdir?
• Aşırı terleme
• Solukluk
• Kas krampları
• Yorgunluk, güçsüzlük
• Baş dönmesi
• Baş ağrısı
• Mide bulantısı-kusma
• Baygınlık-bayılma
Bu bulgular varsa hemen serin ve iyi havalandırılan bir yere geçip istirahat etmelisiniz. Su içmek, serin bir duş veya ıslak bez ile vücudu silmek vücut ısınızın düşmesine yardımcı olacaktır. Daha bol ve hafif giysiler giymeyi tercih edin.
Sıcak çarpması bulguları nelerdir?
• Çok yüksek vücut sıcaklığı > 39,5 derece
• Kırmızı, sıcak, kuru deri (ter yok)
• Hızlı, kuvvetli nabız
• Zonklayıcı baş ağrısı
• Mide bulantısı-kusma
• Bilinç bulanıklığı
• Bayılma
Sıcak çarpması durumunda ne yapılmalı
• Sıcak çarpmasında acil tıbbi yardım gerekir.
• Tıbbi yardım gelene kadar vücut sıcaklığı düşürülmeye çalışılmalıdır.
• Kişi gölge; daha serin, iyi havalandırılmış bir odaya alınmalı.
• Serin duş aldırmak, ıslak bir bez ile silmek ateşi düşürmeye yardımcı olur.
• Havalandırmak, yelpazelemek yardımcı olur.
• Su içirmeye çalışmayın. Tıbbi yardım geldiğinde damar yolundan sıvı verilebilir.
Kalp hastalığı ve sıcak hava dalgası
Kalp hastaları sıcak hava dalgasının etkilerine daha hassastır. Yukarda açıklandığı gibi vücudun artan ısısını düşürmek için kalp hızlanır. Kan dolaşımı cilt yüzeyine yönlendirilir. Kalbin pompaladığı kan miktarı 2-4 kat artar. Kalp-damar sisteminin iş yükü artar. Bu durum kalp hastalıklarında kalp yetersizliği, ritim bozukluğu ve kalp krizinin tetiklenmesine yol açar. Ayrıca vücudun kuruması pıhtı oluşmasını kolaylaştırır. Bilimsel çalışmalarda hava sıcaklığının artması ile kalp hastalıklarından ölüm oranının arttığı gözlenmiştir.
Kalp hastaları sıcak hava dalgasının etkilerinden korunmak için ne yapmalı?
• Hava durumu ve sıcak hava dalgası uyarısı takip edilmeli. Yukarda bahsedilen genel önlemler alınmalı.
• Sıcak hava dalgası uyarısı olan günlerde mecbur kalmadıkça dışarı çıkmamalı. Çıkmak zorunda kalınırsa kısa tutulmalı.
• Özellikle kalp yetersizliği olan hastalarda aşırı sıvı alımı vücutta ödem ve kalp yetersizliğinin alevlenmesi ile sonuçlanabilir. Bu nedenle kalp yetersizliği hastaları ne kadar su içmeleri gerektiği konusunda doktoruna danışmalı.
• Kalp hastalarında idrar söktürücü ilaç kullanımı söz konusu olabilir. İdrar söktürücüler vücudun susuz kalmasına neden olarak sıcağın etkisini arttırabilir. İlaç alınmaz ise de kalp hastalığı kötüleşebilir. Sıvı dengesi konusunda hasta, takip eden doktoruna danışmalı. Genel olarak her zamanki kadar idrara çıkmayı sağlayacak ve idrar renginin önceki gibi olacağı kadar sıvı tüketmek gerekir (vücut susuz kalınca idrar azalır ve rengi koyulaşır).
• Beta bloker denen bir grup ilaçta kalp hastalığında sık kullanılır. Bu ilaçlar kalp hızının artışını engelleyerek (vücut ısısını düşürmek için kalp hızını arttırır) vücut ısısının düşmesini zorlaştırabilir. Diğer yandan kalp hızının artması kalbin zorlanması anlamına gelir; kalp hızınızın aşırı artmaması gerekir. Sıcak hava dalgası olduğu günlerde beta bloker ilaç kullanımının bizi sıcağa daha duyarlı yaptığı göz önüne alınmalı. İlacınızı asla bırakmayın; sadece daha hassas olduğunuzu bilin.