Küreselleşme sürecine parasal (Monetarist) politikalar hakim oldu. Parasal politikalar 1970 petrol şoku ve Keynesgil politikaların yarattığı enflasyon şokuna bir tepki olarak doğdu.
1980 sonrası dünyada yaşanan krizlerde uygulanan monetarist politikalar etkili oldu.
1994 Tequila krizi, FED faiz oranlarını artırınca Meksika’dan sermaye çıktı. Meksika’nın rezervleri tükendi.
1997 Asya finansal krizi, adından da anlaşılacağı gibi finansal bir krizdir.
1998 Rusya Krizi, faiz artışı ve bağlı olarak bütçe açıkları ile ortaya çıkmıştır.
2001 Arjantin ve Türkiye Krizlerinde temel nedenlerde, yüksek reel faiz oranları ve Türkiye de bankacılık sektörünün çökmesidir.
2008 küresel finansal krizinin temel nedeni, finansal türev ürünlerinde spekülasyondur.
Özetle parasal politikalar, küreselleşmeyi de kullanarak, dünyada finansal yatırım araçlarını spekülatif amaçla kullandı. Hükümetleri de satın aldı. Tüm yasalar finansal piyasalar ve bankaları koruyacak şekilde oluştu. Reel sektör dışlandı. Dünyada sektörel denge bozuldu.
Finans sektörü medyaya da hakim oldu. Medyada finans kanalları arttı. Ekonomi olarak yalnızca günlük finansal hareketler konuşuluyor.
Biz 2001 krizini, 2009 krizini yaşadık. Ardından 2018 ve 2021’de iki defa kur şoku yaşadık. Finansal sektörde spekülatif düşüşler ve yükselişler oldu. Dünyanın en kırılgan ekonomisi olarak ilan edildik.
Hükümet ve ekonomi yönetimi de ekonomi denilince yalnızca finans anlıyor. 2023’te çözüm olarak getirilen MB önceki başkanı ile Maliye ve hazine bakanı Mehmet Şimşek ikisi de finans sektöründen getirildi.
Bu nedenledir ki, Türkiye’nin iki yakası bir araya gelmiyor. Finansal yatırım araçları halkın cebinden alıyor, bankalara ve spekülatörlere veriyor.
TÜİK’in açıkladığı 2024 yılı finansal yatırım araçları içinde yalnızca altın enflasyonun üstünde reel getiri sağladı. Diğerlerinin tamamı kayıp getirdi.
2024 yılında Euro yüzde eksi 20,09 oranında, Dolar yüzde eksi 16,71 oranında değer kaybetti. Dolar Euro’ya karşı değer kazandı.
Aslında bir dolar bir Euro’dan oluşan döviz sepetine göre hazırlanan MB reel kur endeksinde baz yılı 2003 yılıdır. Aradan 21 sene geçti. 2003 yılında Dolar Endeksi (USDX), o yıl başında 100 seviyesinde iken yıl içinde 85 seviyeye kadar geriledi. Bugün dolar endeksi 108,7’dir. Türkiye’de de 2003 doları ile bu günkü doların satın alma gücü farklıdır.
2024 yılında kurlarda aşırı dalgalanma olmadı. Bu nedenle MB 2024 yılını baz yılı olarak almalı ve yeni bir reel kur endeksi hazırlamalıdır.
2024 yılında BİST 100 endeksi, eksi 10,85 oranında reel kayıp getirdi. Reel faizler eksi olunca, borsaya talebin artması ve borsanın kazandırması gerekiyor. Ama olmuyor, çünkü;
Borsa aşırı kırılgandır. Borsanın aşırı kırılgan olmasının birçok nedeni vardır;
Türkiye’de borsa manipülasyona açıktır. Yasal altyapıda eksiklik vardır. Şirketlerin borsaya açılması ve denetimi konusunda kamuoyunda çeşitli spekülasyonlar konuşuluyor. Bunlar borsaya zarar veriyor. Sermaye piyasası daha şeffaf hale getirilmelidir.
Ekonomi yönetimi; kamu harcamalarında popülizmi önleyemeyince, bu defa vergileri artırdı, yatırım teşviklerini kıstı, yatırımlar durdu ve sanayi sektöründe daralma başladı. Şirket karları azaldı. Borsa güven kaybetti.
Dahası hükümete ve yönetime olan güven de düşüktür.
3. Mevduatta serap etkisi
2024 yılında mevduat da yüzde 5,53 oranında reel kayıp getirdi. 2024 başında bankaya 100 lira mevduat yatıranın satın alma gücü 2024 sonunda, 94,47 liraya geriledi. Yüksek enflasyonda tasarruf sahibi reel faiz hesabı yapamıyor. Yüzde 50 veya yüzde 60 faizi yüksek görüyor. Faizde serap etkisi oluşuyor.
4. Yalnızca altın kazandırdı.
Altının bir yıllık reel getiri oranı yüzde 7,13 oldu. Aslında 2024 yılı TÜFE oranına göre değil de, İTO geçinme endeksine göre hesaplarsak altında yüzde eksi 0,4 oranında reel kayıp getirdi.
Türkiye Finans tuzağına düştüğü için para ya dışarı çıkıyor. Yada gayrimenkule gidiyor. Bu nedenle gayrimenkul fiyat artışı enflasyonu ikiye -üçe katladı. AKP‘den önce memur ve işçiler gayret edip ev alabilirdi. Şimdi sittin sene çalışsalar da alamazlar. İşin özeti sistem zengin ve fakir yarattı. Orta sınıf tamamıyla kalktı.