Cumhur İttifakı, soruşturmaları, tutuklamaları, Suriye meselesini bilerek gündemde, tartışmada tutuyor. Gerçekte ise ülke cari açıkla kan kaybediyor. 2003 yılından bugüne kadar 730 milyar dolar cari açık verdik. Bu kadar kaynak Türkiye de kalsaydı, tüm altyapı, köprüler, barajlar, hava alanları, yolların yapılmasına yeterdi. Kamu özel işbirliğine ve bütçenin ipotek altına alınmasına gerek kalmazdı. Türkiye 5 büyük müteahhide değil, halkına çalışmış olurdu.
Cari açık yanında, beyin göçü ile beşeri sermaye de çıkıyor. MB verilerine göre milli sermaye de çıkıyor. Ama medya dahil kimse bu konunun vahametini anlamıyor.
İnsani ve maddi sermayesi azalan bir ülkenin dışarda imajı da zarar görür.
1.Türkiye’ye yabancı yatırım sermayesi gelmiyor?
Başkanlık sisteminden sonra vatandaşlık karşılığı yabancıya gayrimenkul satışı nedeniyle yılda 5-6 milyar dolar yabancı sermaye girdi. Son iki yılda yarı yarıya azaldı. Gayrimenkul dışında gelen doğrudan yabancı yatırım sermayesi önemsiz düzeyde kaldı. Türkiye’de mevcut yabancı sermaye yatırımlarının amortismanına yetmiyor. (Aşağıdaki tablo ve grafik)
| DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM SERMAYESİ GİRİŞİ | |||
| YILLAR | GAYRİMENKUL DAHİL DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM SERMAYESİ GİRİŞİ | YABANCININ GAYRİMENKUL ALIMI | GAYRİMENKUL HARİÇ DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM SERMAYESİ GİRİŞİ |
| 2018 | 8845 | 5915 | 2930 |
| 2019 | 6496 | 4979 | 1517 |
| 2020 | 4430 | 3954 | 476 |
| 2021 | 6444 | 5634 | 810 |
| 2022 | 8731 | 6273 | 2458 |
| 2023 | 5037 | 3560 | 1477 |
| 2024 | 3838 | 2570 | 1268 |
2.Türkiye’ye yabancı yatırım sermayesi neden gelmiyor?
Yabancı yatırım sermayesi, iktisadi rasyonelliğe uygun olarak, karlılık ve risk faktörlerini dikkate alarak yatırım kararı verir. Yabancı yatırım sermayesi yatırım kararlarında; mülkiyet güvencesi, siyasi, ekonomik ve sosyal sorunlar gibi risk unsurlarını da dikkate almak zorundadır. Bunlar aynı zamanda ‘’Türkiye’ye neden yabancı yatırım sermayesi gelmiyor’’ sorusunun da cevabıdır.
3.Milli sermaye çıkıyor.
Yabancı yatırım sermayesi gelmiyor ama yerli sermaye de çıkıyor. Hükümet çıkışı önlemek için, bankalar aracılığı ile yurt dışına döviz transferini zorlaştırdı.
En net sonucu MB ödemeler bilançosunda ve MB net hata ve noksan kaleminde görüyoruz. 2024 ilk 11 ayda, nereye gittiği belli olmayan 15,8 milyar dolarlık çıkış var.
Çoğu insan bir ayağım yurt dışında olsun istiyor. Bunun içinde yurt dışında konut alanların sayısı arttı. Yurt dışında konut alımı için çıkan para 2018 de 332 milyon dolar iken, 2024 yılında 2 milyar 100 milyona çıkıyor. (Ocak-Kasım 1,9 milyar dolar) (Aşağıdaki tablo)
| YERLEŞİKLERİN YURTDIŞINDAN GAYRİMENKUL ALIMI | |
| YILLAR | MİLYON DOLAR |
| 2018 | 332 |
| 2019 | 196 |
| 2020 | 213 |
| 2021 | 371 |
| 2022 | 628 |
| 2023 | 1782 |
| 2024 | 2100 |
4.Türkiye’den neden sermaye çıkıyor?
Kurumsal verilere göre çıkan sermayenin yüzde 48’i Avrupa ve ABD’de yatırım yapmış. Bu ülkelerde işçilik maliyetleri daha yüksektir. İşletmeler için Türkiye’de üretip ihraç etmek daha uygun yatırım seçeneği olurdu.
Yine dışarıda yatırım yapanların gerekçe olarak gösterdikleri;
5. Beyin göçü hızlandı.
TÜİK verilerine göre 2023’te Türkiye’den 714 bin 579 kişi yurt dışına göç etti.
2023 örgün eğitim lisans, yüksek lisans ve doktoradan mezun olanların her 100 kişiden beş kişisi beyin göçü olarak gelişmiş ülkelere gitti.
2023 toplam mezun sayısı 916 bin 194’tür. TÜİK beyin göçü oranını toplam mezun sayısına göre yüzde 2 olarak veriyor. Ancak ön lisans mezunlarından, açık öğretim mezunlarının, uzaktan eğitim mezunlarının yurt dışına beyin göçü yok seviyesindedir. Gidenler örgün eğitim lisans, örgün eğitim yüksek lisans ve örgün eğitim doktora mezunlarındandır. Bu mezunların toplamı 380 bin 755 kişidir ve gidenlerin oranı yüzde 5 oluyor.
Kaldı ki örgün eğitim mezunları içinde de beyin göçü, genetik biyoloji, mühendislik, matematik ve fizik dallarından oluyor. 2023 mezunlar arasında bu dallardan beyin göçü çok yüksektir.
Moleküler biyoloji ve genetikten mezun olanların 2021’de yüzde 23,8’i 2023’te ise yüzde 17,9’u beyin göçü olarak yurt dışına gitti. Yine 2023 yılında biyomühendislik dalından mezun olanların yüzde 10,2’si yurt dışına beyin göçü olarak gitti. (Aşağıdaki Grafik)
Vasıflı iş gücü yetiştirmek için her ülke büyük kaynaklar ayırır. Bir ülkenin yetiştiği vasıflı insanlar, gençler, bilim adamları, hekim, mühendis, başka ülkeye gidip, orada kalıp çalışmaya başlarsa, bu katlanılan maliyetin atıl kalması demektir. Bu şekildeki insanların göçüne “Beyin göçü (brain drain)” deniliyor.
Beyin göçü, bir fabrikayı başkasına vermek kadar önemlidir. Siz, bir kişiyi eğitiyorsunuz, uzman yapıyorsunuz, masraf yapıyorsunuz ama bunu, iş veremediğiniz için, iş bulamadığınız için başka ülkeye hediye ediyorsunuz, gidip başka ülkede çalışıyor. Yani maliyetini siz karşılıyorsunuz, faydasını gelişmiş ülkeler, Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya gibi ülkeler görüyor.
Türkiye’nin Beyin göçü politikasının en özet cevabını sayın Cumhurbaşkanı açıkladı. Doktorlar gidiyor sorusuna “giderlerse gitsinler” dedi