Mecliste Coğrafi Bilgi Sistemleri yasa tasarısı yasalaşırsa, internet sistemlerinde ve sosyal medyada konum paylaşan işletmeler yılda 1750 lira vergi ödeyecek.
Aslında maliyenin yeni şartlara göre vergi düzenlemesi yapması normaldir. Yanlış olan;
1.Mali disiplin için önce kamu harcamalarını etkin ve disiplinli kullanmak gerekir. Kamu harcamalarını kısmaya gücü yetmeyen bir maliyenin dönüp vergileri artırması, vergiye karşı direnç oluşturdu.
Hazine ve Maliye Bakanı, az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi dedi. Ama 2023 yılında önce zengin ve fakirin aynı oranda ödediği KDV ve ÖTV oranlarını artırdı.
2024’te harçlar ve cezalar artırıldı.
2024 gelir ve kurumlar vergi oranları artırıldı.
Mali disiplinin ilk kuralı kamu harcamalarında israfı önlemektir. Türkiye’de bu mümkün değildir. Çünkü siyasi iktidar ve destekleyen partilerin ittifakı tamamıyla kamu imkânlarını paylaşmak üzerine inşa edilmiştir.
Siyasi iktidar da bütçe kaynaklarını dağıtarak, kamu imkânlarını ve kaynaklarını ideolojik çizgide kullanarak algı yaratmak üstünde iktidar da kalıyor. Bu durumda zaten kamuda tasarruf imkânı yoktur.
Ayrıca, itibardan tasarruf olmaz anlayışı ile kamu harcamalarında israfı önlemek imkânı olmaz. Uygulamayı anlatmaya gerek yok, zira bu sürece yaşayarak şahit oluyoruz.
2.Ekonomik kriz ve daralma dönemlerinde vergileri artırmak, daralmayı hızlandırır ve krizin ömrünü uzatır.
Aşırı vergi yükü teknik anlamda hesaplanan vergi yükünden daha farklı bir anlam taşır. Vergi sadece kamu harcamalarının finansman aracı değildir. Aynı zamanda iktisadi ve sosyal yapı üzerinde de etkileri vardır. Üretim ve tüketim kararlarını etkiler. Üretim ve tüketimde veya üretim ve tüketim arasında, marjinal ikame oranlarını değiştirir. Yani, vergiler aynı zamanda maliye politikalarının bir aracıdır.
Verginin ortaya çıkardığı olumsuz etkiler nedeniyle, verginin ekonomi üzerindeki yükü, mükelleflerin yaptıkları vergi ödemesini aşıyorsa, o zaman aşırı bir yük var demektir.
Söz gelimi; gelir ve kurumlar vergisi büyük oranda tasarruflardan ödenir. Vergi artışı daha fazla tasarrufu, daha çok kamu harcamasına dönüştürmek demektir. Türkiye’de etkin kullanılmayan, yatırımlara gitmeyen, kamu harcamalarının talep artırıcı etkisi yüksektir. Bu nedenle enflasyonla mücadele zorlaşmıştır.
Gerek enflasyonla mücadele ve gerekse güven sorunu nedeni ile ekonomi daralma trendindedir. GSYH büyüme düştü. Sanayi sektörü daraldı. Tasarrufu vergilemek özel sektörde yatırımları engelledi ve bu nedenle 2024 üçüncü çeyrekte sabit sermaye yatırımları daraldı.
3.Vergilerin çok sık değişmesi, vergiye karşı tepki yarattı. Vergi sistemi ile sık oynamak, vergi bilincini zayıflattı.
Bizde gün geçmiyor ki bir vergi değişikliği olmasın… Maliye literatüründe bir söz var: “Eski vergi iyidir.” Zira başta karşı da olsalar, mükellefler zaman içinde vergiyi öğreniyor. Alışıyor. Vergiye karşı direnç azalıyor. Bunun için vergi sitemi ile her gün oynamak yanlıştır.
4.Vergi mükellefi verdiği vergilere karşılık kamu hizmeti alamıyorsa, neden vergi vereyim diyecektir.
Anayasamıza göre vatandaşın vergi ödevi var… Buna karşılık devletin de kamu hizmeti yapmak ödevi var… Falan vergi falan hizmetin karşılığı değildir… Harçlar ise bir hizmet karşılığıdır… Ancak genel anlamda toplum vergi verir… Devlet de topladığı vergi ile hizmet yapar…
Eğer vergi mükellefi, kamu hizmetlerinin doğru yapılmadığını, bütçe kaynaklarının, lüks ve şatafata gittiğini, devlet imkânlarının seçim popülizminde kullanıldığını görürse, vergiye tepkili olur. Vergi bilinci zedelenir. Vergi kayıp ve kaçağı artar.
5.Kamuoyunda, özelleştirme, kamu mallarının satılması, Kamu özel iş birliği ihalelerinin beş müteahhide verilmesi, sürekli tartışılıyor
Bütün bu tartışmaların odak noktası siyasi iktidarın kamu mallarını ve ihaleleri keyfi kullanması üstünedir. Vergi mükellefi, vergilerimle bu sürece neden destek olayım diye, vergiye tepkili yaklaşmaktadır.
6.Kayıt dışı ve vergi dışı ekonomi yaygın ise, haksız rekabete karşı tepki oluşacaktır.
AB Komisyonu’nun raporunda, Türkiye’nin yolsuzlukla mücadele konusunda hazırlıkların erken bir aşamasında kaldığı, yolsuzluk davalarının kovuşturulması ve karara bağlanmasında yasal çerçevenin yanı sıra kamu kurumlarının hesap verebilirliği ve şeffaflığının iyileştirilmesi gerektiği savunuldu.
Merkez Bankası ödemeler bilançosunda yüksek çıkan kaynağı belirsiz döviz girişi, kara paranın aklanmasından ileri gelmektedir.
Kayıt dışı ekonomi ile vergi kaçağı farklıdır. Kayıt dışı ekonomide hiç kayıt olmadığı için, vergi kaçırmak da söz konusu olmaz. Devletin işi kayıt dışı ekonomiyi ortadan kaldırmaktır.
7.Kayıt dışı istihdam piyasa düzenini ve rekabeti de bozuyor.
Milyonlarca sığınmacının kaçak çalışması ve devletin buna göz yumması, vergi mükellefi nezdinde yanlışa çanak tutmak gibi görülüyor. Bu haksızlık vergiye tepkiyi artırdı.
Kaçak işçi çalıştıran veya düşük ücret gösterip, maliyetlerini düşüren firmalarla, kayıt dışı işçi çalıştırmayan firmalar arasında rekabet bozuluyor.
Dürüst çalışan işyerleri aleyhine haksız rekabet ortaya çıkmış oluyor.
Vergi politikası, maliye ve iktisat politikasının etkin araçlarından birisidir. Tefeciden borç almaya benzemez. Bilmeyenler elinde yanlış kullanılırsa ekonomik ve siyasi istikrarı daha çok bozar.